همه چیز در مورد گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه یکی از شاهکار‌های معماری ایران زمین است که در نزدیکی شهر زنجان قرار دارد. این مکان در زمان حکومت ایلخانان و به دستور سلطان محمد خدابنده احداث گردیده است. معماری گنبد سلطانیه بیانگر نبوغ و خلاقیت معماران ایرانی در آن زمان است. برای اطلاع از معماری این بنا، ساعات بازدید و مسیر آن تا پایان مقاله ما را همراهی کنید.

مسیر دسترسی به گنبد سلطانیه

گنبد زیبای سلطانیه در نزدیکی شهر زنجان قرار دارد. برای رفتن به این مکان باید از سمت آزادراه قزوین زنجان به سمت زنجان حرکت کنید. پس از عبور از شهر ابهر و تاکستان در حدود 36 کیلومتری زنجان وارد جاده سلطانیه شوید. پس از ورود به این جاده مسیر گنبد سلطانیه کاملا مشخص است و پس از مدت کوتاهی رانندگی گنبد از دور دست‌ها  آشکار خواهد شد. پس از ورود به این جاده به سمت میدان علامه حلی حرکت کنید و پس از آن از سمت چپ وارد بلوار علامه حلی شوید.

معماری گنبد سلطانیه و بخش‌های مختلف آن

گنبد سلطانیه بزرگترین گنبد آجری در ایران است قدمتی 700 ساله دارد. این گنبد از بخش‌های مختلفی همچون تربت خانه، گنبد خانه، مناره‌ها و موزه تشکیل شده است که در ادامه به شرح و معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

 تربت خانه

یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد گنبد سلطانیه این است که در ساخت آن از خاک کربلا و نجف استفاده شده است. ماجرای جالبی در پشت این قضیه وجود دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست. سلطان محمد خدابنده قصد داشت تا پیکر امام علی و امام حسین(ع) را به ایران و به گنبد سلطانیه انتقال دهد. او پس از ناکامی در این خواسته خود، دستور داد تا از خاک کربلا و نجف برای ساخت این بنا استفاده کنند. همچنین در قسمت محراب این مجموعه با استفاده از تربت امام حسین(ع) سوره ملک به دو خط کوفی و ثلث نوشته شده و به همین دلیل این قسمت از گنبد به تربت خانه مشهور است.

این مکان در قسمت ضلع جنوبی مجموعه قرار دارد. طول تربت خانه 6/17 متر و عرض آن 8 متر است و در حدود 16 متر ارتفاع دارد. جالب است بدانید که طبق نظر تاریخ دانان این قسمت پس از بنای مجموعه در مرحله آخر بعد از ساخت گنبد، تکمیل و به آن اضافه شده است.

شواهد بیانگر این است که درب بزرگی ساخته شده از طلا و مس مابین تربت خانه و محوطه زیر گنبد وجود داشته است که با گذشت زمان تخریب شده و یا به دلیل طلای موجود در آن دزدیده شده است.

گنبد خانه

گنبد این مکان از نظر سابقه تاریخی اهمیت زیادی دارد و اولین نمونه گنبد دوجداره جهان به حساب می‌اید. ارتفاع گنبد سلطانیه به صورت مستقل 50 متر و ضخامت آن 160 سانتی متر است. در قسمت گنبد از دو لایه مجزا استفاده شده است که بین آن دو حدود 60 سانتی متر فضای خالی وجود دارد. دوجداره بودن این گنبد سبب افزایش مقاومت آن در برابر تخریب و بلایای طبیعی همچون زلزله شده است.

مناره‌ها

در گذشته گنبد سلطانیه دارای 8 مناره بوده است که به مرور زمان متاسفانه بیشتر آن‌ها فرو ریخته و یا از بین رفته‌اند. در حال حاضر تنها یک مناره در ضلع شمال شرقی و مناره‌ای نصفه نیمه و فروریخته در قسمت شمال غربی این مجموعه باقی مانده است.

با وجود امکانات محدود اندازه‌گیری و معماری در زمان‌های گذشته، مناره‌ها از نظر ارتفاع، اسکلت، ساختار و ابعاد شبیه یکدیگر هستند که این مسئله نبوغ سازندگان و معماران آن را نشان می‌دهد. در داخل این مناره‌ها پلکانی به صورت چرخشی تعبیه شده است که تا نوک مناره امتداد دارد. در زمان‌های دور به‌منظور رسیدن صدای اذان به کل شهر، بر روی هر مناره به شکل مجزا یک موذن به طور همزمان با سایر موذن‌ها اذان می‌گفت.

سردابه

سردابه یکی دیگر از قسمت‌های گنبد سلطانیه است که در قسمت زیرین تربت خانه قرار دارد. همانطور که می‌دانید سازنده این بنا سلطان محمد خدابنده یکی از پادشاهان مشهور دوره مغول است. مغولان طبق آداب و رسوم خاصی که داشتند، مرده‌های خود را همراه با زیورآلات و وسایل ارزشمندشان در مقبره‌هایی به شکل سرداب دفن می‌کردند.

 بسیاری از افراد کنکاو هستند بدانند گنبد سلطانیه آرامگاه کیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که در آن زمان عمدتا افراد مهم و صاحب مقام در این سرداب به خاک سپرده می‌شدند. جالب اینکه ارتفاع سرداب به صورتی درنظر گرفته شده است که افرادی با قد متوسط نیز هنگام ورود باید کمی سر خود را خم کنند.

بسیاری معتقدند که این مسئله کاملا تعمدی است و برای احترام افراد به مزار مدفون شدگان این مقبره چنین ساخته شده است. بسیاری از مورخان بر این باورند که شخص سلطان محمد خدابنده در قسمت سرداب این مجموعه مدفون است.

موزه گنبد سطانیه

در سال‌های اخیر این بنا به یکی از مکان‌های گردشگری و تاریخی مهم ایران و حتی جهان تبدیل شده است. به دلیل اهمیت این مسئله در کنار این بنا موزه‌ای درنظر گرفته شده است. در این موزه اشیا قدیمی عمدتا مربوط به زمان ایلخانان، تصاویر قدیمی و اشیا کشف شده مربوط به آن حوالی وجود دارد. گردشگران می‌توانند برای شناخت و درک بیشتر تاریخ آن منطقه، ضمن بازدید از گنبد، موزه آن را نیز بازدید کنند.

ساعات بازدید از گنبد سلطانیه

گردشگران به منظور بازدید از گنبد سلطانیه لازم است بلیط تهیه کنند. هزینه تهیه بلیط برای گردشگان داخلی و خارجی متفاوت است. اخیرا هزینه بلیط برای بازدید از این مجموعه افزایش یافته است اما درکل هزینه محدودی برای خرید بلیط و بازدید گردشگران درنظر گرفته شده‌است.

ساعات بازدید از این مجموعه از 8 صبح تا حدود 7 شب در تمامی روزهای هفته به جز رحلت آیت الله خمینی، شهادت امام علی(ع)، رحلت پیامبر(ص) و تاسوعا و عاشورای حسینی امکان‌پذیر است.

سخن پایانی

گنبد سلطانیه دومین گنبد بزرگ آجری و اولین گنبد دو جداره در جهان است. اهمیت تاریخی این مکان سبب شده تا سالانه افراد بسیاری از آن دیدن کنند. این گنبد در 36 کیلومتری شهر زنجان قرار دارد و جز مناطق تاریخی و گردشگری این شهر به حساب می‌آید. اهمیت تاریخی و معماری منحصر به فرد این بنا در کنار استفاده از خاک کربلا و نجف در ساخت آن سبب شهرت و اهمیت آن شده است. امید است با بازدید از این مناطق تاریخی گامی موثر در جهت شناخت تاریخ و فرهنگ کشورمان برداریم.