راهنمای بازدید از ارگ کریم خان شیراز

وقتی سخن از سفر به شیراز و بازدید از جاذبه های تاریخی شیراز می شود، ارگ کریم خان باید در برنامه بازدید از مکان های دیدنی شیراز قرار داشته باشد. این مکان یکی از آثار مهم معماری در دوره زندیه است و معماری منحصر به فردی دارد. سالانه هزاران گردشگر ایرانی و خارجی به منظور آشنایی با فرهنگ، تاریخ و معماری دوره زندیه از ارگ کریمخان شیراز بازدید می کنند.

اگر شما نیز قصد رزرو تور شیراز و سفر به این شهر تاریخی را دارید، پیشنهاد می کنیم خواندن این مقاله را از دست ندهید. آشنایی با تاریخچه و قسمت های مختلف این بنا به شما کمک می کند تا با آگاهی بالاتری از این مجموعه دیدن کنید.

آشنایی با تاریخچه و معماری ارگ کریم خان شیراز

ارگ کریم خان در دوره زندیه و به دستور شخص کریم خان زند به عنوان مقری برای حکمرانی بنا شد. تاریخ دقیق ساخت این بنا به سال 1175 میلادی باز می گردد. سبک معماری و ساخت ارگ سبب شده تا از آن به عنوان یکی از نمادهای مهم شهر شیراز یاد شود. مساحت فضای ارگ 12 هزار و 800 متر مربع بوده که با زیربنایی بالغ بر 4 هزار متر مربع ساخته شده است.

در چهار طرف این بنا برج هایی با ارتفاع 14 متر قرار دارد. این بنا شامل دو بخش مسکونی و نظامی بوده است. بخش داخلی ارگ جنبه مسکونی و برج های آن  به منظور نظامی مورد استفاده قرار می گرفت. هر برج شامل سه طبقه می شود که از آنها به منظور نگهبانی و محل ذخیره تسلیحات استفاده می کردند. جالب است بدانید، حاکمان در دوره های بعد از کریم خان از این ارگ به منظور قلعه، دفاعیه و زندان نیز استفاده می کردند.

ارگ کریمخان شاهد وقایع مختلفی بوده است. این ارگ زمانی مکان زندگی و حکومت کریمخان بوده است؛ با گذشت زمان دست روزگار این بنای جذاب و دیدنی را به قاجاریان سپرد.

هنگام فتح شیراز توسط آقا محمد خان قاجار، به دلیل وجود خصومت های او با کریم خان، دستور تخریب برخی از ساختمان های کریمخانی داده شد. متاسفانه در پی این تصمیم برخی از آثار عصر زندیه تخریب شد، اما خوشبختانه ارگ مورد تخریب قرار نگرفت و به عنوان دارالحکومه امرایی به کار برده شد.

حکمرانان و امرای ارگ کریمخان، تغییرات بسیاری در ارگ ایجاد کردند؛ از این جمله می توان به احداث سلسله عمارت های در حیاط اصلی اشاره کرد که با با معماری اصلی ارگ همخوانی ندارد. آن ها همچنین نقاشی های دوران زندیه را پنهان کردند و تزیینات جدیدی به سلیقه خود افزودند. مالکان جدید سعی داشتند با گچ نقاشی های حکمرانان قبلی را پنهان کنند اما گچ پس از مدتی می ریخت و به همین دلیل از تیشه برای خط انداختن و تخریب دیوارها و نقاشی ها استفاده شد.

سرنوشت ارگ کریم خان در دوران پهلوی

در دوران پهلوی، ارگ کریمخان شیراز سرنوشت تازه ای پیدا کرد و در سال 1310 به یک زندان تبدیل شد. این تغییر کاربری زیبایی های ارگ را تخریب و به آن آسیب های زیادی وارد کرد. تالارها تبدیل به دو طبقه شد و سلول های کوچکی برای اسکان زندانیان احداث شد. نقاشی های دوران قاجار را با گچ از بین بردند و برای گرم نگه داشتن و روشن کردن آتش، از دوده استفاده کردند. حتی دیواری به ضخامت 50 سانتیمتر احداث کردند تا از فرار زندانیان جلوگیری شود.

در سال 1350، این ارگ زیبا تحت مالکیت اداره فرهنگ و هنر قرار گرفت و به عنوان محل تحویل دفتر فنی حفاظت از آثار باستانی به کار گرفته شد. در حال حاضر، ارگ کریمخان تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی قرار دارد و به عنوان یکی از بزرگترین موزه های استان فارس شناخته می شود. ارگ کریمخان در تاریخ 14 خردادماه سال 1351 با شماره ثبت 918 جزو آثار ملی ایران ثبت شد.

مجسمه های ارگ کریم خان شیراز

در قسمت های مختلف ارگ مجسمه های متعددی به منظور نمایش نحوه زندگی و تعامل افراد دربار زندیه قرار داده شده است. وجود این مجسمه های مومی سبب می شود تا بازدیدکنندگان درک بهتر و دقیق تری از نحوه تعامل و سبک زندگی پادشاه و افراد حاضر در ارگ به دست بیاورند. برخی از این مجسمه های مومی نمایانگر شخصیت های مهم دوره زندیه از جمله شخص کریم خان و سایر دولت مردان آن زمان هستند.

این مجسمه ها در قسمت های مختلف ارگ نظیر حمام، اتاق ها و غیره قرار دارند. مجسمه های ارگ کریمخان شیراز از نظر هنری و ظرافت در ساخت ارزش بسیاری دارند. در حقیقت، وجود آنها به درک بهتر تماشاگران از تاریخ و فرهنگ دوره زندیه کمک زیادی می کند.

چرا ارگ کریم خان کج است؟

همانطور که گفته شد، ارگ کریم خان توسط 4 برج با ارتفاع 14 متر احاطه شده است. زمانی که با دقت به این برج ها نگاه کنید، متوجه خواهید شد که یکی از آنها نسبت به سایر برج ها انحراف 30 درجه ای دارد. بسیاری از افراد بر این عقیده هستند که نشست زمین باعث این انحراف گشته است. برخی نیز علت آن را رطوبت دائمی این قسمت می دانند که به مرور زمان باعث آسیب به فوندانسیون برج و در نهایت کجی آن شده است.

جالب تر اینکه برخی از افراد بر این باورند که این برج به صورت عامدانه و با هدف توجه دید مخاطب از ابتدا به این شکل ساخته شده است. البته این روایت نسبت به دو مورد دیگر دور از ذهن تر به نظر می رسد.

بخش  های مختلف ارگ کریم خان

ارگ کریمخان شیراز از قسمت های مختلفی مانند محوطه بیرونی، اتاق های متعدد، شاه نشین، حمام و غیره تشکیل شده است. معماری هر کدام از این قسمت ها در نوع خود خاص و کم نظیر است و به اوج هنر و نبوغ معماران آن دوره اشاره دارد. در ادامه به معرفی و بررسی بخش های مختلف ارگ خواهیم پرداخت.

محوطه ارگ

با نزدیک شدن به بخش سر در ارگ، اولین چیزی که به چشم می خورد، کاشی کاری زیبایی است که در آن نبرد رستم و دیو به نمایش گذاشته می شود. جالب است بدانید این بخش در زمان قاجار به قسمت سردر ورودی اضافه شده است. از بخش ورودی که بگذرید، وارد حیاط ارگ خواهید شد.

در نگاه اول مبهوت شکوه و زیبایی محوطه ارگ می شوید. حوض بزرگی که تا انتهای ارگ ادامه پیدا می کند به همراه درختان سرسبز نارنج در دوطرف آن، اشاره به ذوق و هنر معماران این بنا دارد. وجود اتاق های متعدد، شاه نشین ها، بادگیر و غیره شکوه و زیبایی محوطه ارگ را دوچندان کرده است. هرکدام از این بخش ها معماری منحصر به فردی دارد که در نوع خود جالب توجه است.

اتاق های ارگ

در حیاط ارگ که قدم بگذارید، متوجه اتاق های متعدد در اطراف آن خواهید شد. در هر سه جهت شمالی، جنوبی و غربی 6 اتاق قرار دارد. هر اتاق تزئین شده با تزئینات زیبای سردر، مقرنس کاری، طراحی و غیره می شود. نکته جالب اینکه تمامی این اتاق ها به یکدیگر راه دارند. در کل می توان گفت با وجود معماری و تزیینات زیبای اتاق ها، اصل اولیه آنها بر سادگی بنا شده است.

شاه نشین

شاه نشین یکی از مهمترین بخش های ارگ از نظر اهمیت و معماری به شمار می رود. شاه نشین در قسمت های مختلف ارگ قرار دارد و به عنوان محل نشست های رسمی شاه مورد استفاده قرار می گرفته است.. اتاق های شاه نشین نیز در ضلع های شمالی، جنوبی و غربی قرار گرفته اند و شامل اتاق های مجلل سه دری و پنج دری می شوند. جالب است بدانید اتاق های شاه نشین شمالی برای زمستان و شاه نشین غربی برای تابستان و شاه نشین جنوبی برای چهارفصل مورداستفاده قرار می گرفته است.

زمانی که به شاه نشین شمالی ارگ نگاه می کنید، مسحور نمای باشکوه و گچ بری ها و کاشی کاری های آن خواهید شد. دو ستون بلند شاه نشین کاملا سنگی بوده و بر روی آنها نقوش زیبای گل شاه عباسی به چشم می خورد. متاسفانه نقاشی ستون ها به مرور زمان کمرنگ شده است.

شاه نشین اصلی واقع در ضلع غربی ارگ بوده و در فصل تابستان مورد استفاده قرار می گرفته است. روبروی این شاه نشین می توانید حوض اصلی حیاط را مشاهده کنید. ستون های این قسمت چوبی بوده و با مقرنس کاری به شکل زیبایی تزئین شده اند. شاه نشین جنوبی نیز به نوبه خود تزیینات خاص و جالب توجهی دارد.

سیستم آبرسانی

یکی دیگر از ابعادی که در معماری این ارگ باید به آن اشاره کنیم، سامانه آبرسانی مجموعه است. سیستم آبرسانی ارگ کریمخان شیراز بسیار جالب و پیشرفته است. در محوطه ارگ حوض های متعددی وجود دارد که هرکدام از آنها علاوه بر زیبایی وظیفه آبرسانی به قسمت های مختلف را نیز بر عهده داشته اند.

 سامانه آبرسانی ارگ شامل یک سیستم تهویه و تصفیه آب بود که توسط حیاط خلوت بخش جنوب شرقی به حمام راه پیدا می کرد. به منظور جلوگیری از راکد بودن آب حوض ها، درون هر حوض فواره هایی طراحی شده بود. برای تامین آب حوض ها از قنات رکن آباد استفاده می کردند.

حمام

حمام ارگ یکی از اولین حمام های ایرانی است که به صورت اختصاصی برای خانواده سلطنتی طراحی شده است. جالب است بدانید، حمام کریمخانی جزو اولین حمام های خصوصی ایرانی است که در قسمت رختکن آن یک حوض نسبتا بزرگ و مکان هایی برای استراحت وجود دارد. این حمام از تغییر در دوره های مختلف تاریخی در امان مانده و ظاهر اولیه خود را به خوبی حفظ کرده است. این بنا در بخش جنوب غربی ارگ قرار دارد و از نظر معماری بسیار زیبا و ظریف طراحی شده است.

در قسمت داخلی این حمام قسمت های مختلفی از قبیل سکوهای استراحت، محل قرار گیری لباس ها، سربینه، حوض   های هشت ضلعی و غیره می شود. نقاشی های طراحی شده بر روی دیوارها زیبایی فضای داخلی را دوچندان کرده اند. معماری خارجی حمام ارگ با الهام از معماری دوره صفویه انجام شده است. ظرافت معماری خارجی این حمام در کنار سیستم تهویه مناسب و آبگرمکن مدرن، تماشاگران را شگفت زده خواهد کرد. وجود طرح های هندسی، نقوش سنگی و تزئینات مختلف بر شکوه بیشتر این بنا افزوده است.

اطلاع از ساعت بازدید ارگ کریم خان شیراز

ساعت بازدید از ارگ کریمخان شیراز در نیمه اول سال از ساعت 8 و نیم صبح تا 9 شب و در نیمه دوم از 7 و نیم صبح تا 8 و نیم شب درنظر گرفته شده است.

قیمت بلیط ارگ کریم خان شیراز چقدر است؟

طبق آخرین اطلاعات به روز شده در بهار 1403، قیمت بلیط بازدید از ارگ کریمخان شیراز برای بازدیدکنندگان ایرانی 30 هزار تومان درنظر گرفته شده است. نکته دیگر اینکه بازدید از این بنا برای افراد زیر 6 سال، جانبازان بالای 25 درصد و افراد معلول جسمی و حرکتی به صورت رایگان محاسبه می شود.

همراه با تور مسافرتی از ارگ دیدن کنید!

در این مقاله در رابطه با قسمت های مختلف ارگ کریمخان شیراز با شما صحبت کردیم. از آنجایی که این بنا جزو آثار تاریخی مهم شیراز است، اکثر تورهای مسافرتی بازدید از ارگ را در برنامه خود قرار می دهند. چنانچه در سفر به شیراز بی تجربه هستید، پیشنهاد می کنیم اولین سفر خود را با تورهای مسافرتی و گردشگری انجام دهید. در این شرایط با برنامه ریزی لیدر از تمامی جاذبه های مهم گردشگری شیراز دیدن خواهید کرد.

 شما می توانید در هر زمانی از سال تور سفر به شیراز را از هف هشتاد رزرو کنید. چنانچه قصد سفر به شیراز به صورت شخصی را دارید، بهتر است پیش از سفر خود محل اقامتتان را مشخص کنید. در چنین شرایطی دیگر نگران تکمیل ظرفیت هتل دلخواهتان نخواهید بود. برای رزرو هتل نیز می توانید روی کمک هف هشتاد حساب کنید. اگر مایل به رزرو اقامتگاه در نزدیکی ارگ کریم خان هستید، می توانید از میان هتل های شیراز، پارسه، حافظ، هتل آپارتمان شمس، خانه مسافر هجرت و غیره اقامتگاه مدنظر خود را رزرو کنید.