معرفی کاخ نیاوران
در فهرست جاهای دیدنی تهران کاخ‌هایی را پیدا می‌کنید که گذر زمان را در این مرز و بوم به خوبی به تصویر می‌کشند. بنای باشکوه کاخ نیاوران نیز یکی از این بناها است.
کاخ نیاوران امروزه موزه‌های تاریخی بسیاری را در خود جای داده است. با بازدید از این کاخ نگاهی به بخش‌هایی از تاریخ کشورمان خواهید داشت. یادگارهای برجای مانده از تاریخ در بناهای با قدمت تاریخی برای عموم به نمایش گذاشته می‌شود. در هف هشتاد تصمیم گرفتیم با بررسی بخش‌های مختلف این بنای باشکوه، شما را با یکی از سه کاخ برجسته در تهران آشنا کنیم. اکنون زمان بررسی کاخی است که شاهان ایرانی در گذشته و در منطقه نیاوران بنا کردند.
کاخ نیاوران
این کاخ در منطقه شمال و شمیرانات واقع شده و از آب‌وهوای مطبوع این منطقه برخوردار است. باغ‌های نیاوران هوایی دلکش و فرح‌بخش را برای مردم به ارمغان می‌آورند. کاخ نیاوران نیز در ضلع شمال شرقی این باغ بنا شده است. این کاخ را می‌توان آخرین محل اقامت شاهان ایرانی دانست.
کاخی که در نیاوران بنا شد در نزدیکی کوه‌های البرز و در زمینی به مساحت 11 هکتار ساخته شد. این کاخ در حقیقت ییلاق تابستانی محمدرضا شاه پهلوی بود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این کاخ تغییر کاربری داد و درب‌های کاخ به روی عموم مردم باز شد.
بخش‌های متفاوتی در این کاخ وجود دارد. این کاخ در گذشته بخشی از مجموعه کاخ سعدآباد بوده است اما با گذشت زمان به مجموعه‌ای مستقل با مدیریت متفاوت تبدیل شد. با بازدید از این کاخ تاریخی به اطلاعات مستندی در مورد تاریخ پهلوی و قاجار دست پیدا می‌کنید.
بیشتر بخوانیم: دیدن کاخ سعدآبادُ از دست نده…
کاخ نیاوران در گذر زمان
نیاوران در گذشته بسیار کوچک و در واقع روستایی به دور از تهران بود اما آب‌وهوایی بسیار خوبی داشت. این منطقه در شمال تهران قرار داشت و به دستور فتعلی شاه برای ساخت قصری تابستانه انتخاب شد. فتحعلی شاه نیزارهای زمین‌های مجاور روستای «گرده وی» را برای ساخت این قصر انتخاب کرد و نام «نی آوران» را بر آن نهاد.
محمد شاه قاجار نیز بخشی از این منطقه را به ساخت باغ نی آوران اختصاص داد. ناصرالدین شاه نیز در نی آوران کاخ صاحب‌قرانیه را بنا کرد و آخرین کاخ ساخته شده با دست قاجاریان در نی آوران یا همان نیاوران کوشک احمد شاهی است. کاخ نیاوران امروزی همان کاخ تابستانی فتحعلی شاه است که در سال 1337 به دستور محمدرضاشاه پهلوی ویران و از نو بنا شد. البته امروزه کاخ صاحب‌قرانیه، کوشک احمد شاهی، کتابخانه اختصاصی، باغ کتیبه و موزه‌های خودروها، حوض‌خانه و جهان‌نما در باغ نیاوران واقع شده‌اند.
پس از انقلاب در سال 1365 کاخ نیاوران به موزه تبدیل شد. این کاخ‌موزه اولین بنای باغ نیاوران بود که درب‌های خود را به روی مردم باز کرد. در ادامه باغ جهان‌نما، کاخ صاحب‌قرانیه، حوض‌خانه و… به تدریج برای عموم باز شدند. طی سال‌های 1382 و 1388 درب‌های کاخ به دلیل مرمت و بازسازی تجهیزات و گچبری‌ها بسته بود.
کاخ نیاوران کجاست؟
این کاخ در شمال شرقی باغ نیاوران بنا شد. این منطقه در شمال تهران قرار دارد. برای رسیدن به این کاخ باید از خیابان باهنر و دارآباد را به سمت جنوب دنبال کنید. میدان نیاوران و پارک نیاوران در نزدیکی کاخ قرار دارند.
اگر برای رسیدن به کاخ از خودروی شخصی استفاده می‌کنید باید از اتوبان صدر خروجی کامرانیه را به سمت نیاوران انتخاب کنید. بعد از خیابان باهنر (نیاوران) میدان نیاوران را در جهت شرق مشاهده می‌کنید. خیابان باهنر پس از میدان به مسیر خود ادامه می‌دهد، کاخ نیاوران نیز در همین مکان واقع شده است.
شما می‌توانید از بزرگراه امام علی نیز خود را به نیاوران برسانید. برای این کار باید بزرگراه امام علی شمال را انتخاب و از خروجی ارتش غرب خارج شوید. در ادامه باید از خیابان موحد دانش وارد خیابان پاسداران شمال شوید. در انتهای مسیر میدان نیاوران را مشاهده می‌کنید.
اگر می‌‌خواهید با مترو به کاخ برسید، باید از خط 1 ایستگاه تجریش را انتخاب کنید. ایستگاه تجریش در میدان قدس واقع شده است پس از پیاده شدن از مترو باید از تاکسی‌های خط تجریش-دزاشیب یا تجریش-نیاوران استفاده کنید. به این ترتیب به اولین درب کاخ نیاوران می‌رسید. با اتوبوس‌های بی‌آرتی ازگل، دارآباد یا میدان رسالت نیز می‌توانید به‌سادگی کاخ برسید.
بیشتر بخوانیم: آشنایی با تفریحات توچال
ساعت کاری کاخ نیاوران
بخش اداری کاخ از ساعت 8 تا 16.15 دایر استو ساعت کار موزه‌ها نیز در 6 ماه اول سال از ساعت 9 تا 19 و در 6 ماهه دوم از ساعت 8 تا 17 است. شما می‌توانید در تمام روزهای سال به جز روزهای مناسبتی زیر از کاخ بازدید کنید:
- رحلت امام خمینی- 14 خرداد
- شهادت حضرت علی (ع) 21 رمضان
- تاسوعای حسینی 9 محرم
- عاشورای حسینی 10 محرم
- 28 صفر رحلت رسول اکرم و شهادت امام حسن مجتبی
- 25 شوال شهادت امام جعفر صادق (ع)
معماری کاخ نیاوران
کاخ نیاوران در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد اما زمانی که دقیق‌تر به بنا نگاه می‌کنید متوجه طراحی مدرن آن می‌شوید. کاخ در 9000 مترمربع زمین و دو طبقه و نیم بنا شده و سقف بنا متحرک است. برای ساخت سقف از آلومینیوم استفاده شده است. اتاق پذیرایی و سینمای اختصاصی در طبقه اول بنا شده است.
در سالن مبلمان‌های فاخر آلمانی و فرانسوی را مشاهده می‌کنید. ظروف پذیرایی به سده 19 فرانسه تعلق دارند. فرش‌های ایرانی در این کاخ توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند. مشهورترین قالی ایرانی نیز در این سالن پهن شده است. در همین اتاق پیانویی را می‌بینید که از طرف سفارت آلمان به محمدرضاه شاه هدیه شده است.
کوچک‌ترین دختر رضاه شاه لیلا نام داشت. اتاق لیلا در کاخ نیاوران در نیم طبقه قرار داشت. دفتر کار و اتاق فرح در کاخ نیاوران نیز در همین طبقه وجود داشت. اتاق خواب‌ها و اتاق استراحت نیمروز در طبقه دوم قرار دارند. اتاق خواب شاه و همسرش نیز در این همین طبقه واقع شده است. لباس‌های سوزن‌دوزی شده بلوچی فرح دیبا در اتاق موجود است. اتاق خواب فرح‌ناز و علی‌رضا نیز در همین طبقه است.
در کنار بنای کاخ موزه‌های دیگر نیز وجود دارند. تالار آبی کاخ نیاورن یکی از این موزه‌هاست. این تالار با 350 مترمربع مساحت مزین به کاشی‌کاری‌های آبی بسیار زیبایی است. رئیس جمهور وقت آمریکا در سال 1978، جیمی کارتر، برای جشن سال نو در این تالار حضور داشتند.
صاحب قرانیه، حوض خانه و کوشک احمد شاهی
حساب الدوله بنای صاحب‌قرانیه را به دستور ناصرالدین شاه بنا کرد. ناصرالدین شاه برای جسن 31 سالگی سلنطنتش خود را سلطان صاحب قران خواند و عمارت صاحب‌قرانیه را بنا کرد. پس از افول قاجار، رضا شاه به کاخ‌های این منطقه علاقه‌مند شد. رضاشاه برای جشن عروسی محمدرضا شاه پهلوی کاخ صاحب‌قرانیه را انتخاب و تغییراتی در آن ایجاد کرد. البته پس از 8 ماه بازسازی مراسم جای دیگری برگزار شد. اکنون این کاخ به موزه تبدیل شده است و در نزدیکی کاخ اصلی قرار دارد. در این کاخ می‌توانید تصاویر ناصرالدین شاه را مشاهده کنید. تالار آینده را ببینید. در ضلع شمالی میز کار محمدرضا شاه قرار دارد.
موزه حوض‌خانه در واقع زیرزمین عمارت صاحب‌قرانیه است که امروزه برای نمایش بافت‌های دوران قاجار و آثار خوشنویسی هنرمندان ایرانی اختصاص دارد. در داخل حوض‌خانه تزئینات زیبایی کار شده است در این میان تابلوی حوض‌خانه استاد کمال‌الملک خودنمایی می‌کند. کوشک احمدشاهی محل استراحت احمد شاه قاجار بود که بعدها به دفتر کار رضا شاه تبدیل شد. در طبقه دوم ایوان سراسری دیده می‌شود. در گذشته این بخش از کاخ اتاق موسیقی نام داشت.
بیشتر بخوانیم: بازدید از پارک ملت تهران
موزه های کاخ نیاوران
موزه جهان‌نما در کاخ صاحب‌قرانیه قرار دارد. در این بخش هدایای اهدایی به فرح دیبا نگهداری می‌شوند. در طبقه همکف 4 سالن و در زیرزمین یک سالن وجود دارد. در این موزه مشاهده می‌کنید:
- آثاری از پرویز تناولی، حسین زنده‌رودی، سهراب سپهری، بهمن محصص
- آثاری از پیکاسو، گوگن، دالی، رنوار و براک
- سفالینه‌های پیش از میلاد
- آثار کشف شده از تمدن‌های دنیا
- ظروف سفالی حاوی خاکستر افراد عالی رتبه
این کتابخانه 770 متر مساحت دارد. در کتابخانه اختصاصی آثار متعدد و ارزشمندی دیده می‌شود. آلات موسیقی، نقاشی‌ها و مجسمه‌ها در اتاق به چشم می‌خورند. در این کتابخانه 23 هزار نسخه چاپی وجود دارد. در مجموع 16 هزار عنوان کتاب در این کتابخانه وجود دارد. کتاب‌های هنر، دانشنامه، انتشارات دانشگاه تهران، ادبیات فرانسه، تاریخ ایران، هنر نقاشی در این کتابخانه دیده می‌شود. البته امروزه این کتابخانه به موزه تبدیل شده است و کاربری دیگری ندارد.
موزه خودرو کاخ نیاوران و کتیبه
موزه خودرو در بخش شمال غربی مجموعه قرار داشته و 500 متر تا کاخ فاصله دارد. در فضای 200 متری موزه خودروهای خاندان پهلوی، موتورسیکلت‌ها و ماکت خودروها را مشاهده می‌کنید.
موزه کتیبه در شرق و کتبیه‌های سنگی ایران باستان را به نمایش می‌گذارد. این بخش از سال 1387 و به همت سازمان میراث فرهنگی راه‌اندازی شد. در این موزه 43 کتیبه تاریخی مشاهده می‌شود. کتبیه‌های ماد، آشوری، سومری، ایلامی و ساسانی.
بیشتر بخوانیم: پارک آبی تهران
آیا تا کنون به کاخ نیاوران تهران رفته اید؟
برای بازدید از کاخ نیاوران با در نظر گرفتن ساعت کاری و مسیرهای دسترسی به کاخ زمان مشخصی را برنامه‌ریزی کنید. بازدید از این مجموعه شما را با بخش مهمی از تاریخ ایران آَشنا می‌کند. آثار فاخر هنرمندان ایرانی در کنار کتیبه‌ها و لوازم تاریخی موجود در موزه‌ها گویای گذر زمان هستند.
این کاخ یکی از سه کاخ تاریخی ایرانی است که در پایتخت واقع شده است. با استفاده از مسیرهای درج شده در این مقاله و مکانی که در آن قرار دارید بهترین مسیر را انتخاب کنید. گردش یک روزه در این کاخ بسیار سودمند خواهد بود.
