تخت جمشید شیراز | عجایب تخت جمشید
راهنمای بازدید از تخت جمشید شیراز
تخت جمشید شیراز یا پارسه، نام بنایی است که پشت آن هزاران تمدن و فرهنگ نهفته است. پارسه از قدیمی‌ترین آثار باستانی ایران است که نشان از قدمت و فرهنگ چند هزارساله ایران دارد. محبوبیت و شهرت این بنا به‌حدی است که اگر توریست‌های برای اولین بار هم به ایران سفر کنند، بازدید از این بنای کهن یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های آن ها خواهد بود.
رازها و ناگفته‌های نهفته در این بنا، به تمدن و فرهنگی بزرگی اشاره دارد که مطالعه و درک آن شور و شعف بزرگی را در دل ایرانیان به‌وجود می‌آورد. همچنین هرکدام از اجزای این بنا نکات و عجایب مختلفی را در خود حفظ کرده‌اند. برای درک عظمت این بنا، با هف هشتاد همراه باشید.
تاریخچه تخت جمشید
طبق اسناد موجود، بنای ساخته بنای تخت جمشید 500 سال پیش از میلاد مسیح و به دستور داریوش بزرگ آغاز شد اما تکمیل آن پایان مشخصی نداشت. به زبان ساده‌تر، ساخت این بنا حدود 150 یا به روایتی 120 سال طول کشید. پس از آن، خشایارشاه و اردشیر یکم، یعنی فرزند و نوه داریوش بزرگ، با اضافه کردن چندین بخش و بنای جدید، این مجموعه باستانی را گسترش دادند. وسعت این بنا حدود 125 هزار متر مربع بوده که کتیبه‌ها و آثار باستانی زیبایی را در خود جا داده است.
علت نام‌گذاری این بنا به پارسه بدین دلیل است که در آن زمان اقوام پارسی در آن حضور داشتند. پس از آن، یونانیان نام‌های پرسپولیس یا پرسه‌پولیس که به‌معنای پارسه‌شهر بود را برای این بنای جذاب انتخاب کردند. در زمان حکومت ساسانیان، این بنا به‌نام سد ستون یا صد ستون شناخته می‌شد.
سال‌ها بعد، زمانی که مردم توانایی خواندن خط میخی حک شده روی کتیبه‌ها را نداشتند، تصور کردند این بنا همان اورنگ جمشید است که در شاهنامه فردوسی به آن اشاره شد. به همین دلیل آن را با نام تخت جمشید شناختند. پژوهشگران اروپایی سال‌ها بعد متوجه شدند پرسپولیس، که یکی از مورخان یونانی به نام هروات به آن اشاره داشت، همان تخت جمشید است.
تخت جمشید، نعمتی که در آتش سوخت
در دوران حکومت هخامنشیان، فرمانروایان زیادی بر تخت این بنا نشستند و حکمرانی کردند. اما طی سال‌های 449 تا 499، جنگ‌های زیادی بین ایرانیان و یونانیان رخ داد که پایان آن تلفات دردناکی را برای ایران رقم زد. در سال 330 پیش از میلاد، اسکندر مقدونی به مرودشت لشکرکشی کرد و با آتش‌زدن تخت جمشید، به فرمانروایی این حکومت عظیم پایان داد.
بیشتر بخوانیم: معرفی بهترین کافه های شیراز
دروازه ملل، آغاز ابهت تخت جمشید
در بخش شمال غربی تخت جمشید، دو پلکان به‌صورت مستقیم و روبه‌روی هم قرار دارند که تعداد آنها 111 پله است. ارتفاع این پله‌ها حدود 10 سانتی‌متر است. برخی از مورخان بر این باورند که ساخت این نوع از پلکان برای راحتی رفت‌و‌آمد اسب‌ها بوده است و به عقیده برخی دیگر دلیل ساخت این پله‌های کوتاه نمایش و جلوه بهتر ابهت اشخاصی است که با لباس‌های زیبا و فاخر از آنجا عبور می‌کردند.
پس از عبور از این پله‌ها، با دروازه‌ای روبه‌رو می‌شوید که ارتفاع آن 10 متر است. این دروزاه با نام دروازه بزرگ و دروازه خشایارشاه شناخته می‌شود. طراحی این دروازه به‌گونه‌ای است که دو مرد بالدار و گاو‌های با سر انسان در اطراف آن وجود دارد.
کاخ های تخت جمشید
عظمت و بزرگی تخت جمشید از هزاران سال پیش تاکنون، زبانزد مردمان زیادی است. این بنا کاخ‌های زیبایی را در بر دارد که هرکدام از آنها برای روزها یا مناسبت‌های خاصی ساخته شده‌اند:
کاخ آپادانا ( تالار بزرگ بارعام )
این کاخ به دستور داریوش بزرگ و برای جشن‌های نوروزی و سکونت دادن مهمانان خارجی ساخته شد. مساحت این کاخ 12 هزار متر مربع است و 72 ستون در گوشه و کنار این کاخ، برای جلوه‌بخشی بهتر آن ساخته شده‌اند. اما امروز فقط 12 ستون از 72 ستون اصلی بجا مانده است.
کاخ صد ستون
کاخ صد ستون دومین کاخ بزرگ تخت جمشید است که تماشای آن حیرت همگان را برمی‌انگیزد. مساحت این کاخ 4 هزار و 300 مترمربع است و از 100 ستون 14 متری برای نگه‌داشتن سقف‌های آن استفاده می‌شود. همین امر باعث شد که مورخان به این کاخ لقب بزرگ‌ترین تالار سرپوشیده جهان را بدهند.
کاخ تچر
<من داریوش، این تچر را ساختم> این جمله را مورخان از روی کتیبه‌های کاخ تچر یا تچرا خوانده‌اند. این کاخ به‌صورت اختصاصی و در متراژ 40 در 30 متر ساخته شده‌است. به سبب کتیبه‌های مختلفی که در این کاخ وجود دارد، بسیاری از مورخان آن را با نام موزه خط می‌شناسند.
بیشتر بخوانیم: فاصله شیراز تا اهواز با هواپیما چه قدر است؟
کاخ ه ( کاخ اچ )
کاخ ه یا اچ بیشترین میزان ویرانی را داشته است. روی پلکان این کاخ دو گروه 16 نفره سرباز نیزه به‌دست وجود دارند. این کاخ در بخش غربی کاخ هدیش و جنوب غربی تخت‌گاه بنا شده است.
کاخ هدیش
کاخ هدیش با 2200 متر مربع بنا و 36 ستون اصلی، یکی از جذاب‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است. هدیش به معنای جای‌بند است. بسیاری از مورخان با مشاهده بیشترین آثار سوختگی در این کاخ، بدین نتیجه رسیدند که شروع آتش‌سوزی تخت جمشید از این نقطه بود.
کاخ ملکه
کاخ ملکه بنایی است که در مقایسه با دیگر کاخ‌های تخت جمشید، در ارتفاع پایین‌تری قرار دارد. بسیاری از مورخان با مشاهده ساختار این بنا دریافتند که کاخ ملکه مخصوص همسران شاه بوده است. درواقع می‌توان آن را حرمسرای خشایارشاه دانست.
کاخ سه دری ( تالار شورا )
کاخ سه دری یا مرکزی، عمارتی با سه در است که بخش‌های مختلف از تخت جمشید را به یکدیگر متصل می‌کند. روی دیواره‌های این کاخ تصویری از ملاقات اشخاص مختلف با شاه حک شده است. به همین سبب آن را با نام تالار یا کاخ شورا می‌شناسند. دیواره‌های این کاخ به ارتفاع 15 متر است. همچنین مجسمه ای از دو سر انسان وجود دارد که سمبل تفکر و اندیشیدن است.
کاخ G
کاخ G یکی دیگر از مهم‌ترین کاخ‌های تخت جمشید است که در جنگ‌های مختلف ویران شد. البته نقش و نگارهای بسیار محدودی از این کاخ بجا مانده است. اما به‌صورت کلی، جزو یکی از آسیب‌پذیرترین کاخ‌هایی بود که در سال‌های گذشته از بین رفت.
آب رو های زیر زمینی
بکارگیری آب‌رو‌های زیرزمینی در ساختار تخت جمشید، یکی دیگر از برترین هنر معماران ایرانی است که در آن زمان استفاده شد. درواقع این آب‌رو‌ها به گونه‌ای هستند که حتی باوجود باران‌های زیاد، در کمترین زمان آب به یک مجمع زیرزمینی و برای روز مبادا منتقل می‌شود. بدین صورت هیچکدام از اجزای ساختمان‌های اصلی هیچ آسیبی نمی‌بینند و هیچ باران یا سیلی آنها را ویران نمی‌کند.
تخت جمشید، بنایی با هزاران راز و نگفته
هرکدام از اجزای تخت جمشید جزو مشهورترین بناهای ایرانی‌اند که آوازه هنر و زیبایی آنها در سرتاسر دنیا شهرت دارد. این بناها علاوه بر معماری بسیار جذاب، رازها و نگفته‌های زیادی را در خود نهادینه کرده‌اند. شاید از زمان ساخت این بنا هزاران سال گذشته باشد اما داستان‌های تخت جمشید پایانی ندارد.
درمورد تخت جمشید حقایق و عجایب زیادی وجود دارد، یکی از عواملی که باعث شد عجایب زیادی درمورد این بنا ایجاد شود، این بود که ساخت تخت جمشید به صورت کامل به پایان نرسید:
- درواقع بسیاری از مورخان بر این باورند که ساخت‌و‌ساز تخت جمشید تا زمان حمله اسکندر ادامه داشت، اما بروز جنگ و ویرانی‌های مختلف مانع از ادامه کار شد. دروازه ناتمام اولین نشانه‌ای است که به درست بودن عقیده مورخان مهر تایید می‌زند. ساخت این دروازه به صورت کامل انجام نشد و به همین سبب آن را دروازه ناتمام می‌نامند.
- یکی دیگر از نکات جالبی که درمورد نحوه ساخت این بنا وجود دارد این است که هخامنشیان برای حفظ و نگه‌داری ابزار خود، مانند چوب درخت سدر، از پوششی ساخته شده از الیاف گیاهی، قیر و گچ استفاده می‌کردند.
- آینه خانه یا تالار آینه یکی دیگر از جالب‌ترین تالارهای این کاخ است. داریوش برای ساخت کاخ اختصاصی خود، که همان کاخ تچر بود، از سنگ‌های خاکستری بسیار صاف و صیقلی استفاده کرد. شفافیت این سنگ‌ها به حدی بود که تصویر اشخاص بدون استفاده از هیچ آینه‌ای در آن مشخص می‌شد.
- کاخ ملکه یا حرمسرای شاه، این کاخ یکی دیگر از جذاب‌ترین بناهای تخت جمشید است که امروزه به یک مکان زیبا برای بازدید از نقش و نگارهای قدیمی تبدیل شده است. مهرهای دوران هخامنشی، کتیبه‌های مختلف، نوشته‌های میخی، پرده‌های سوخته وغیره از جمله آثاری هستند که در این کاخ به‌جا مانده است.
بازسازی تخت جمشید شیراز
پس از ویران شدن این بنای تاریخی، اشخاص و گروه‌های زیادی سعی داشتند که آن را تعمیر کنند. در سال‌های 1309 و 1314، گروه‌های مختلفی از کشور آلمان و آمریکا برای بازسازی این بنا اعلام آمادگی کردند. در جریان این بازسازی‌ها آثار ارزشمندی نیز به دست آمد اما به صورت کلی تاکنون فعالیت خاصی برای بازسازی این بنای ارزشمند انجام نشده است.
کلام پایانی
ایران هزاران سال تمدن و فرهنگ را در خاک خود نهفته است. از زمان سلطنت مادها و پارس‌ها تاکنون، بناهای زیادی ساخته شده‌اند که هرکدام از آنها داستان و راز مخصوص به خود را دارند. رازی که شاید کسی جز خودشان از آن اطلاعی نداشته باشد و برای همیشه به‌خاک سپرده شود.
تخت جمشید بنایی عظیم در نزدیکی شهر اصفهان است که از هنوز تا همیشه میزبان قدوم ایرانیانی است که از تاریخ درس‌ها آموخته‌اند. در سفر به اصفهان بازدید از این کاخ‌های باشکوه را از دست ندهید.
